Қазіргі таңда еліміздегі білім жүйесінде «STEAM» (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics) бағыты ерекше маңызға ие. Білім саласын заманауи талаптарға сай дамыту үшін бұл жүйенің қажеттілігі сөзсіз. Дегенмен тамаша бастамалардың көбі қағаз жүзінде қалып қояды. Шындығына келсек, көп мектепте «STEAM» білім берудің аты мен кабинеті ғана бар.
«STEAM» деген не, ол қайдан шықты?
«STEAM» (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics) – жаратылыстану ғылымдары, технология, инженерия, өнер, математиканы кіріктіріп оқыту жүйесі. Бұл термин алғаш рет АҚШ-та 1990-жылдары енгізіліп, кейін көптеген дамыған елдер білім жүйесіне бейімдей бастады. «STEAM» білім беру дәстүрлі пәндерден алшақтап, оқушыларды нақты өмірде кездесетін мәселелерді кешенді түрде шешуге бағыттайды. Бұл модельде оқушы білімді тек теория жүзінде емес, тәжірибе арқылы меңгереді. Мысалы, бір жоба барысында оқушылар ғылыми зерттеу жасап, инженерлік есептеулер жүргізіп, шығармашылық элементтер қосып, нәтижесінде нақты өнім шығарады.
Бастама бар да, нәтиже жоқ
Елімізде «STEAM» білім жүйесі 2019 жылдан бастап енгізіліп, бірқатар мектепте алғашқы зертханалар ашылды. Алайда бүгінге дейін бұл бағдарлама кейбір жекелеген мектептерде қалыптасып келе жатқаны болмаса, жалпы орта мектептерде толық жүйелене қойған жоқ. Білім жүйесінде оған себеп олқылық көп. Білім ұяларында арнайы «STEAM» сыныптары ашылғанымен, олардың көпшілігі информатика кабинеті деңгейінде қалып қойған.
Информатика пәні мұғалімі Гүлжан Төлеудің айтуынша, бұл жүйенің негізгі мәнін жете түсінбеген мектеп әкімшілігі «STEAM»-ді тек роботтехника мен компьютерлік бағдарламалаумен шектеп, оны іске асыруды информатика мұғалімдеріне тапсырады. «STEAM» деп аталатын кабинеттер бар. Бірақ оны толыққанды зертхана дей алмаймыз. Ал зертханалары бар мектептер аз. Алайда бар жабдықтың өзі толық пайдаланылмайды. Мұғалімдерді арнайы дайындықтан өткізбей, қарапайым информатика мұғалімдеріне бұл жауапкершілікті жүктеп қояды. Шетелдегі «STEAM» сабақтары пәнаралық байланысқа құрылған, оқушылар математика, физика, биология, өнер, технологияны біріктіріп, нақты жобалармен жұмыс істейді. Бізде осының бәрі назардан тыс қалып отыр», дейді ол.
Неге тығырыққа тірелді?
Еліміздегі мектептерде «STEAM» зертханалары ашылғанымен, олар әлі де толыққанды жұмыс істеп жатқан жоқ. Көптеген мектепте бұл жүйе тек роботтехника мен информатика сабақтары секілді өтеді. Ал шын мәнінде, «STEAM» – ғылым, технология, инженерия, өнер және математика пәндерін біріктіретін кешенді оқыту жүйесі. Басты мәселе – мұғалімдердің бұл әдісті толық түсінбеуі және пәндер арасында байланыс орнатылмау. Қазіргі мектептерде әр пән өз алдына жеке оқытылады, ал «STEAM»-нің негізгі мақсаты – осы пәндерді біріктіріп, оқушыларға тәжірибе арқылы білім беру. Еуразия ұлттық университетіне арнайы шақырылған «STEAM» білім беру маманы, PhD Абдулла Лилидің айтуынша, мұғалімдер бұл жүйеге бейімделмегендіктен, оны қосымша жүктеме ретінде қабылдайды. «Мұғалімдер «STEAM» жүйесін жеткілікті деңгейде түсінбей жатыр. Құрал-жабдықтың жетіспеуі ғана қолбайлау емес, мұғалімдердің шығармашылық ізденісінің аздығы мен бұл жүйеге бейімделе алмауы үлкен кедергі. Дәстүрлі форматта білім беріп үйреніп қалған ұстаздар өз пәнін басқа пәндермен интеграциялап артық жүктеме алғысы келмейді. Әрине мұны да түсінуге болады. Сондықтан «STEAM» жүйесінде оқытатын арнайы маман қажет. Қазір жоғары оқу орындарында бұл мамандық енді ашылып, оқытылып жатыр. Дегенмен мектептегі жүйені қазірден өзгертуге әрекет жасалса ғана «STEAM» бағдарламасы нәтижелі болады деп ойлаймын», дейді ол.
АҚШ тәжірибесі: сабақтар қалай өтеді?
АҚШ-та «STEAM» сабақтары оқушыларды зерттеуші ретінде қалыптастыруға бағытталған. Онда жобалық оқыту жүйесі қолданылады. Сабақтарда оқушылар бір мәселені шешуге бірнеше пәннің білімін қолданады. Мұғалімдер арнайы дайындықтан өтеді. «STEAM»-ді жүргізетін мұғалімдер тек информатика емес, әртүрлі пәндер бойынша білімін жетілдіріп, интеграцияланған сабақтар өткізуге дағдыланады. Сондай-ақ кәсіби мамандар тартылып, мектептері түрлі компаниялармен, университеттермен, зертханалармен бірлесе жұмыс істейді. Оқушыға еркіндік беріледі. Оқушылар теориялық біліммен шектелмей, мәселені зерттеп, тәжірибеден өткізіп, өз шешімін ұсынады.
«Біз жаңа буынның күрделі мәселелерді шешу дағдыларын дамытуға ықпал еткіміз келеді. Осы мақсатта мұғалімдерге пәнаралық жобаларды басқару, заманауи технологияларды тиімді енгізу, адамға бағдарланған дизайндық ойлау тәсілдерін меңгеруге көмектесетін кәсіби дайындық бағдарламаларын әзірлеп шықтық», дейді «STEAM» бағдарламасының жетекшісі Жан Гилдер.
Блиц-сауал
Бастама жүзеге асып жатыр ма?
Айжан, информатика пәнінің мұғалімі: Мектепте «STEAM» кабинеті ашылды, бірақ оған тек информатика пәні мұғалімі жауапты. Меніңше, бұл жүйе кең ауқымды пәндерді қамтуы керек, ал бізде ол толыққанды іске асып жатқан жоқ.
Марат, информатика пәнінің мұғалімі: Идеясы жақсы, бірақ жабдықтар жеткіліксіз. Тіпті оларды қалай қолдану керек екенін де түсіне бермейміз. Жалпы, оны күнделікті қолданып та жатқан жоқпыз.
Гүлжан, информатика пәнінің мұғалімі: «STEAM» тек жаратылыстану пәндеріне ғана қатысты деп ойлайтындар көп. Бірақ бұл жүйе шығармашылық пен инженерияны дамытуға бағытталған. Біз мектепте әлі дәстүрлі әдіспен оқытамыз.
Бауыржан, информатика пәнінің мұғалімі: Мектеп әкімшілігі «STEAM» кабинетін ашып, маған тапсырды. Бірақ бұл тек бағдарламалаумен шектелетін нәрсе емес. Басқа пәндермен интеграцияланбаса, нағыз «STEAM» деп айту қиын.
Айдана, информатика пәнінің мұғалімі: Жүйені енгізу қағаз жүзінде ғана жүзеге асып жатыр. Мұғалімдерге нақты әдістемелік қолдау жоқ. Барлығын өзіміз зерттеп, бейімдеуге тура келеді.
Ерлан, информатика пәнінің мұғалімі: Шетелде «STEAM» жобалары оқушыларды еркін ойлауға, жаңа өнім жасауға бағытталады. Бізде мұндай мүмкіндік жоқ, көбіне теория.
Айтолған ЖҮНІСХАН
“Егемен Қазақстан” газеті
