Астанада «Болашақ» корпоративтік қоры «Нұр Отан» партиясының қолдауымен аутизмге шалдыққан балаларға арналған кабинеттер ашуда. «Әр бала мектепке лайық» жобасы аясында ерекше көңіл бөлуді қажет ететін балаларды оқыту әдістерімен танысу үшін Білім басқармасының өкілдері мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі және «Нұр Отан» партиясы өкілдері №85 мектеп-лицейге барды.
Балалардың сапалы білім алуына мүмкіндік жасау мақсатында 2015 жылдан бастап «Болашақ» қоры «Әр бала мектепке лайық» жобасын іске асыруда. Жоба «Нұр Отан» партиясының «Кедергісіз келешек» жобасының «Инклюзивті білім беруді қолдау» бағытының шеңберінде іске асырылады.
– Мүмкіндігі шектеулі адамдардың құқы туралы заңдардың бар екеніне қарамастан, мектептер ерекше көңіл бөлуді қажет ететін балаларды, әсіресе, аутизм дертімен ауыратын балаларды қабылдауға дайын емес. Соңғы 10 жылда әлемде және Қазақстанда олардың саны 10 есе көбейген. Қазір бүкіл әлемде адамдар аутизм дертімен ауру ретінде емес, күрт құбылмалы көңіл күйі ретінде қабылдай бастады. Біз жоба аясында әр баланың өзінің жеке тьюторы және жеке даму жоспары бар бағдарлама жасақтауға қол жеткіздік. Балалармен жеке жұмыс істейтін педагог-психологтардың еңбегі зор. Осындай мамандар әлі де жетіспейді, – деді Динара Шайжүнісова.
Инклюзивті сыныпта әрбір баланың жеке-жеке өз орны бар. Сол жерде тьютор, яғни арнайы педагог оларға жеке сабақ өтеді. Сабақты бірге оқиды. Тапсырманы баланың қабылдауына қарай түсіндіреді. Содан соң аутизммен ауыратындар біртіндеп барлық балаға ортақ сыныпқа ауысады.
– Осындай арнайы кабинетте бірнеше аймақ болады. Атап айтқанда, жеке және топтық пәндер аймағы, тынығу және педагогтің жұмыс аймағы. Бұл дертке ұшыраған балалар шыдамсыз, күйгелек, зейіні тұрақсыз келеді. Бір нәрсені үйренуге, оқуға шыдамы жете бермейді. Зейін қойып, бір орында көп отыра алмайды. Сондықтан сабақтың бір бөлігін жеке пәндер аймағында өткіземіз. Келесі бір бөлігін топтық пәндер аймағында өткіземіз. Сөйтіп, баланың отырған аймағын үнемі ауыстырып отыруға тура келеді. Әр баланың жеке оқыту бағдарламасы бар. Сосын ондай балаларға суреттері бар кестені үнемі көрсетіп отырған дұрыс. Бір сабақты екінші сабаққа ұқсас етіп, қайталауға болмайды. Себебі, баланың ықыласы мүлдем басқа жаққа ауып кетеді. Сабақ, ойын, жаттығу, үйге қайту деп кезегімен ауыстырып отырамыз. Осының бәрін арнайы суреттермен бейнелеп көрсеткен соң, балалар басқа нәрсеге алаңдамайды. Сабақ аяқталған соң доппен ойнайсың, секіруге болады десең, қатты қуанады, – дейді тьютор Әлия Ержанова.
«Болашақ» корпоративтік қорының директоры Динара Шайжүнісованың айтуынша, Астанада осымен бесінші кабинет ашылып отыр. Республика бойынша 20 кабинет ашу жоспарланған. – Негізгі мақсатымыз – аутизм белгісі бар бала қоғамда өзін қатарластарынан кем сезінбеуі керек. Мәселен, біздің жобада 12 жасқа дейін үйде отырған балалар бар. Қазір олар күрделі есептерді шешіп жүр. Басқа балалардың қателіктерін де көрсете алады. Бір қызымыз басында мүлдем бейімделе алмады. Бүгінде ол мыңдаған элементі бар пазлды жинап отырады. Негізі, әрбір баланың ерекше жеке бір қасиеті болады. Дарынын байқап, бағыт беріп, икемдесек дені сау балалардан да артық жетістікке жетіп жатқандар қаншама. Біз оның қабілетін шыңдап, дамытуға көмектесуіміз керек. Басты мақсатымыз – осы, – деді Динара Шайжүнісова. Кейінгі жылдары қолға алынған жоба бүгінде өз нәтижесін беруде. Айталық, ойлау жүйесінде кенжелеп дамыған балалар қатарластарынан өзін кем сезінбейді. Жалпы орта мектепте білім алғаннан бөлек достасуды, ойнауды, көмектесуді, жәрдем беруді үйренеді. Жоба аясында арнайы білім беруді қажет ететін балалар өзінің диагнозына қарамастан, орта мектепте оқи алады. Инклюзияны қолдау кабинеті мамандарының басты мақсаты – мектептің әлеуметтік ортасына баланың қосылуын қамтамасыз ету. Олармен көбінесе педагог-психолог, тьютор, логопедтер жеке жұмыс істейді. Сабақтан бос уақытта мамандар балаларға жеке және топтық дамыту сабақтарын ойын түрінде өткізеді.
2015-2018 жылдар аралығында қор тарапынан аутизмге шалдыққан 248 балаға инклюзиялық қолдау көрсетілген. Инклюзивті білім беру мақсатында 161 жұмыс орны ашылған. Білім беру, денсаулық сақтау саласының 800-ден астам маманы және ата-аналар инклюзивті білім беру бойынша қосымша оқыған. Педагог-психологтардың айтуынша, аутизмге шалдыққан балалардың арасында талантты жастар өте көп. Өйткені олар бір іске жан-тәнімен беріліп кіріседі. Нәтижесінде, үлкен жетістіктерге жете алады. Бірақ аутист балаларға ата-аналардың тарапынан, жалпы қоғамның тарапынан үнемі қолдау аса қажет.
Биыл осындай кабинеттерді Ақмола, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Ақтөбе, Жамбыл, Қарағанды, Түркістан, Шығыс Қазақстан облыстарында ашу жоспарда бар.
Майра ЖАНЫСБАЙ
